Hoe laat je jezelf zien | zes vormen van contact

Door Doorpak op 6 november 2023

Ieder mens heeft behoefte aan écht contact met anderen, om niet alleen fysiek maar ook emotioneel gezond te kunnen werken en leven. De eerste en de belangrijkste stap die je dan moet nemen is om jezelf te laten zien. Alleen wat je laat zien kan ook gezien worden.

 

Zes vormen van contact

In contact met anderen stoppen we vaak datgene weg waarvan we juist graag willen dat het gezien wordt. Opmerkelijk en tegenstrijdig, want zo raken we ook verder weg van waar we zoveel behoefte aan hebben: erkenning.

Eric Berne, grondlegger van de Transactionele Analyse (bekend van ondermeer het O-V-K-model), maakt onderscheid in zes vormen waarop wij contact aangaan met anderen. Hij noemt deze vormen ‘niveaus van tijdstructurering’, omdat we ze gebruiken om onze tijd mee te vullen.

Naarmate je vordert in de niveaus stijgt de mate van erkenning. Echter, daarmee stijgt ook het risico dat je loopt om gekwetst te worden. Dat is de voortdurende tegenstrijdigheid die we ervaren bij het al of niet aangaan van ongemak, het al of niet écht verbinden met een ander, het al of niet willen delen van je ware emoties.

Lees hieronder hoe de zes niveaus worden beschreven. En sta vervolgens eens stil bij hoe (on)kwetsbaar jij je tijd met anderen indeelt:

1. Terugtrekken als vorm van tijdstructurering

We kunnen ons fysiek terugtrekken door letterlijk afstand te nemen van de ander(en). Er is dan geen contact. Daarnaast kun je je ook volledig terugtrekken terwijl je fysiek wel aanwezig blijft, bijv. door in gedachten weg te dromen. Als we ons terugtrekken gaan we ‘uit contact’ met de ander en is er geen risico op beschadiging. De enige vorm van erkenning is de erkenning we onszelf geven en dus heel voorspelbaar.

2. Rituelen als vorm van tijdstructurering

Een ritueel is een voorgeprogrammeerde en voorspelbare vorm van sociaal contact. Ieder kind leert rituelen van o.a. zijn gezin, de regio en het land waar hij woont. Een ritueel gaat van simpel (‘hallo’ als je iemand tegenkomt) tot complex (godsdienstig ritueel). Vanwege het voorgeprogrammeerde karakter is het risico bij rituelen beperkt. Desondanks kun je ook bij rituelen ‘miskend’ worden. Hoe voel jij je als je een gesprek wil beginnen, maar er wordt niet op gereageerd niet op gereageerd? Of als aan het eind van een werkoverleg weer de belangrijke punten en heikele kwesties uit de weg zijn gegaan? Veel vergaderingen zijn verworden tot een ‘ritueel’.

3. Tijdverdrijf als vorm van tijdstructurering

Tijdverdrijven kenmerkt zich door het praten over zonder hier een directe actie aan te koppelen. Over het weer, over de politiek, over anderen…Doordat in tijdverdrijf het onderwerp van contact ‘elders’ ligt, is het risico van deze vorm van contact vrij klein. Roddelen valt ook onder deze categorie. Wees eens eerlijk, houd jij het roddelcircuit ook in stand?

4. Activiteiten als vorm van tijdstructurering

Bij Activiteiten is de communicatie erop gericht een bepaald doel te bereiken. Het onderwerp van ‘communicatie’ staat dus niet meer los van de gesprekspartners en de energie wordt op een tastbaar resultaat gericht. Je kan samen winnen of verliezen, resultaten wel of niet halen. Het psychologisch risico dat wordt ervaren kan zowel groter als kleiner zijn dan bij tijdverdrijf.

5. Spel als vorm van tijdstructurering

Iedere vorm van communicatie waarbij gedrag (bewust on onbewust) wordt ingezet om ware emoties en gevoelens niet te tonen wordt ‘psychologisch spel’ genoemd. We worden boos terwijl we eigenlijk gekwetst zijn, we gaan veel praten om een compliment niet echt te hoeven laten ‘landen’, we houden ons groot terwijl we ons eigenlijk heel klein voelen, etc…

Psychologische spelen zijn herhalingen van strategieën uit onze kindertijd die nu niet meer effectief zijn. Het zijn uitwisselingen van miskenningen, want er wordt gereageerd op iets dat niet ‘echt’ is, maar wordt ingezet om iets anders te beschermen of niet te laten zien. Juist daarom hebben spelen als effect dat je na afloop een negatief gevoel ervaart.

6. Intimiteit als vorm van tijdstructurering

Intimiteit is een niveau van contact waarbij je elkaar je echte emoties en gevoelens toont, zonder censuur toe te passen. Omdat je je ‘echte zelf’ laat zien, bereik je met intimiteit de grootste vorm van erkenning. Van gezien en gehoord worden. Deze vorm van contact brengt ook het grootste risico met zich mee om gekwetst te worden.

Omdat er bij intimiteit geen verschil zit tussen wat er is, en wat wordt getoond, is elke vorm van intimiteit voedend voor het contact met jezelf en met de ander.

Als je het lastig vindt om kwetsbaarheid te tonen, helpt het om te weten welk onderliggend gevoel je probeert te verhullen. Je kunt je jezelf dan het beste twee of drie keer de onderstaande hulpvraag stellen:

“Welke van de vier basisemoties treedt nu het meest op de voorgrond?”

• Boos
• Bang
• Blij*
• Bedroefd

 

*Ook blijheid is een emotie die we niet altijd even makkelijk laten zien. Hoe vaak heb je niet iemand horen zeggen: “Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg”, “Doe niet zo kinderachtig”, “Straks ga je nog naast je schoenen lopen”, “Juich maar niet te vroeg”, etc.

Dus. Wees boos als je boos bent. Bang als je bang bent. Bedroefd als je bedroefd bent. En blij als je blij bent. Er zijn geen foute emoties.

Tot slot

Een gebrek aan kwetsbaarheid en daarmee ook aan daadkracht is de nummer 1 frustratie in teams. Je kan de zes niveaus van contact inzetten om te duiden wat er – in de onderstroom – leeft en speelt binnen teams.

Keer over doorpraten? Of wil je reageren op deze blog? Stuur je mail naar selmar@doorpakbv.nl

 

In de volgende blog: welk gedrag laten we zien als we ervoor kiezen om, in plaats van in contact, juist uit contact te gaan of te blijven? Met andere woorden: hoe isoleren we ons?